Bozyazi ilcesi

BOZYAZI İLÇESİ

Bozyazı, Türkiye'nin güney ucunda Torosların eteğine kurulmuş küçük ve tipik bir Akdeniz ilçesidir. Kalabalık şehirlere ve tatil merkezlerine uzak olduğundan kitle turizmi ulaşmamış ve sakinliği bozulmamıştır.

Nesli çok ciddi tehlikede olan Akdeniz Foklarının önemli bir kolonisini barındırması, denizinin temizliğinin göstergesidir. Tarım alanı fazla geniş olmamakla birlikte yumuşak iklimi ve verimli topraklarıyla en önemli gelir kaynağını muz seracılığı oluşturur. Bunun yanında en önemli diğer gelir kaynakları da çilek yetiştiriciliği, yer fıstığı tarımı ve balıkçılıktır.

Doğal zenginliklerinin yanında önemli tarihi zenginliklere de sahiptir. Bozyazı merkezde Paşabeleni tepesinde Nagidos antik kent kalıntıları bulunmaktadır.

Mersin Üniversitesi Arkeoloji bölümü tarafından burada 5 yıl süreyle sistemli kazılar yapılmıştır. En son 2002 yılında yürütülen kazılarla burada Helenistik dönemde önemli bir medeniyet bulunduğu kanıtlanmış, Mısır, Samos, Kıbrıs, Rodos, Knidos, Soli, Milet ve Efes gibi antik dönemin önemli kentleriyle ticari bağlantılar kurulduğu yönünde ipuçları bulunmuştur. Arkaik, Klasik ve Hellenistik döneme ait seramik, sikke ve figürinlerin yoğun olarak ele geçmesi yalnızca Nagidos için değil, kültürel, sanatsal ve tarihi açıdan oldukça karanlık olan Dağlık Kilikya bölgesi için de büyük önem taşımaktadır.

1998-2002 yılları arasında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı izni ile Mersin Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Serra Durugönül başkanlığında yürütülen bilimsel arkeolojik kazıların sonuçları 2007 yılında AKMED (Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü) tarafından yayınlanacaktır.

Coğrafi konumu

Bozyazı İlçesi, Torosların eteklerinde Akdeniz kıyısında bulunmaktadır. Doğusunda Aydıncık, batısında Anamur, kuzeyinde Gülnar ve Ermenek ilçeleri, güneyinde ise Akdeniz sahil şeridi yer almaktadır. Eğribük mevkii yüz ölçümü 566 km² olup, deniz seviyesinde rakım sıfır, en yüksek noktasında ise 1760 m'dir. Yaklaşık 25 km sahil şeridine sahiptir. Önemli akarsuları; ilçe merkezinden geçerek denize dökülen Sini Çayı ile Tekeli ve Tekmen kasabaları arasında yer alan Aksaz Çayı'dır.

Bozyazı'nın yüzölçümü 700 km² olup, doğusu Aydıncık ve Gülnar, batısı Anamur, kuzeyi Ermenek ilçeleri ve güneyi Akdeniz ile çevrili olup Mersin-Antalya karayolu üzerinde Mersin'e 220 km uzaklıktadır. İlçe, etrafa hakim olan Paşa Beleni Tepesi üzerinde M.Ö. V veya IV. yüzyılda Sisam adasının sakinleri tarafından koloni olarak kurulmuştur. Kurucusu Nagis'ten dolayı kent Nagidos diye adlandırılmıştır.

Yeryüzü şekilleri

İlçe toprakları genelde dağlık olup engebeli ve ovalık arazisi azdır. Doğusunda Tol Dağı(1250 m), batısında Azıtepe (1.500 m.), kuzeydoğusunda Susmak Dağı (1.600 m), Kaş Dağı (1.639 m), Elmakız Dağı (1.690 m) yer almaktadır. Bu dağların eteklerinde ve vadilerinde Kozağacı, Tersakan, Elmagözü ve Kızılca Yaylaları bulunmaktadır. Merkezden, Bozyazı (Sini) çayı geçer. Ayrıca üstünde tarihi kalıntılar bulunan sahile yakın küçük bir ada, dolgu yürüme yoluyla karaya bağlanmıştır.

Akarsuları

Bozyazı Çayı (Sini Çayı) ilçenin en büyük akarsuyu olup Elmakız ve Söğüt dağlarının eteklerinde doğarak kayalık bir vadiden vahşice akar. Kızılca ve Dereköy mevkilerinden doğan kaynaklarla birleşen Bozyazı Çayı güneyde denize dökülür. İlçenin kuzeyinde 14 km. uzaklıkta Bozyazı Çayı üzerinde baraj kurularak elektrik üretilmektedir.Akarsu Çayı, Bahçekoyağı, Tekmen ve Akyaka köylerinin müşterek sınırları içinden doğan Bahçekoyağı Köyü sınırları içinden doğan Karapınar ile birleşir. Aksaz ovasını geçtikten sonra denize dökülür.

Gözce deresi üç koldan beslenir, birinci kolu köyün kendi adıyla Gözce kolu, ikinci kolu Aydıncık ilçesinin Pembecik köyünden çıkan Buruklar koludur. Su rejimi düzenli değildir. Beyreli tarafından gelen bir de sarısu vardır.

Nüfusu

Bozyazı, 1987 yılında Merkez nahiye, Gürlevik, Çubukkoyağı, Denizciler ve Ağzıkara köylerinin de merkeze katılmasıyla ilçe olmuştur. Nüfusu, 2008 yılı adrese dayalı sayıma göre, ilçe merkezi 15.618, köyleriyle birlikte ise 26.336‘dir.

İlçe dışarıdan göç almamaktadır. Bozyazı'da ikamet eden Karaman nüfusuna kayıtlı 285, Adana nüfusuna kayıtlı 134, Konya nüfusuna kayıtlı 205 kişi bulunmaktadır.

Belde ve Nüfusları

Tekmen: 3.062, Tekeli: 3.366

Köyleri

Akcami, Bahçekoyağı, Derebaşı, Gözce, Gözsüzce, Karaisali, Kızılca, Lenger, Narince, Tekedüzü, Kömürlü, Elmakuz, Ardıçlıtaş, Dereköy

Tarihçe

Bozyazı'nın çekirdeğini oluşturan Paşa Beleni Tepesi M.Ö. V. ve IV. yy.'lar Rodos veya Sisam kolonisi olarak kurulmuştur. Kurucusu Nagis'e atfen kentin ilk adı Nagidos'tur. Her dönemde ticaret merkezi olmuştur. Mısır, Bizans, Selçuklu dönemlerine ait eserler vardır. Küçük limanı ticari amaçla kullanılmış antik bir şehirdir. Yer yer sur kalıntılarına sahip kentin hemen güneyinde daha geç dönemlere ait yapı kalıntıları bulunan Tagiduda Adası vardır. Tepenin batısındaki düzlükte deniz kıyısında şehir mezarlığı yer almaktadır. Pişmiş toprak lahit buluntuları kurtarma çalışmaları sırasında ele geçmiştir. 1987 yılına kadar Anamur'a bağlı bir belediye iken, 1987 yılında Ağzıkara (Ağzara), Gürlevik, Denizciler, Çubukkoyağı köylerinin de belediye sınırlarına katılmasıyla ilçe statüsü verilmiştir.

Antik Çağ'da "Nagidos" adıyla anılan Bozyazı'nın tarihi çok eski dönemlere kadar uzanmaktadır. Sisamlı Nagidos tarafından M.Ö. 5. yüzyılda kurulduğu sanılan Nagidos, bugünkü Paşabeleni olarak bilinen tepenin üzerindedir.

Hakkında çok az bilgiye sahip olduğumuz kentten günümüze Paşabeleni tepesinin zirvesine yakın yerlerdeki surlar kalmıştır. İlçede Hititler,Asurlar,Lidyalılar,Persler,Romalılar, Memlükler, Abbasiler, Selçuklular ve Osmanlılar hüküm sürmüştür. Bozyazı,Fatih Sultan Mehmet’in Karamanoğulları Beyliği’ni Osmanlı topraklarına katmasıyla Osmanlı yönetimi altına girmiştir.

Bozyazı adını; Gürlevik yöresinin güneyindeki ovanın, "Çorak düzlük" anlamında kullanılan "Bozalan", "Bozova", "Bozyazı" isimleriyle çağrılmasından almıştır. Sulu tarım yapılmadan önce, halk bölgenin çoraklığını vurgulamak için bu sözcükleri kullanmıştır.

Günümüzde bir yolla karayla bağlanmış olan Nagidos adacığı, bu antik kentin bir parçası idi. Bozyazı, 1988 yılında de ilçe olmuştur.

Nagidos Kelenderis gibi, bölgenin en eski kentlerinden biri olan Nagidos'un kalıntıları Bozyazı ilçesinde, kıyıya yakın bir tepe üzerindedir. Hakkında çok az bilgiye sahip olduğumuz kentten günümüze ulaşan kalıntılar, bu tepenin zirvesine yakın yerdeki surlardan ibarettir. Ayrıca Bozyazı Çayı üzerindeki köprünün ilk biçiminin Roma Çağı'nda yapılmış olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca bir su yolu kalıntısı ile bir hamamın temelleri yine Geç Roma, Bizans Çağı kalıntıları arasında sayılabilir.

Antik kaynaklar, Nagidos'un da Kelenderis gibi, Samoslular tarafından kolonize edildiğini belirtirler. Nagidos'un MÖ 5.ve 4.yy.'larda Pers egemenliği altında olduğu, bu dönemde basılan satraplık sikkelerinden anlaşılmaktadır. Hellenistik Çağ'da,Mısır'daki Ptolemaioslar'ın etkisi altına girmiş ise de, ardından gelen korsan baskıları kentin zayıflamasına yol açmıştı. Orta Çağ'da ise, önemsiz ve yerleşmenin sadece kıyaya çok yakın olan Bozyazı adası (Nagidussa) üzerinde yoğunlaştığı anlaşılmaktadır.

Eğitim ve sağlık

İlçede 26 İlköğretim Okulu, 5 lise olmak üzere toplam 31 okul, 4116 öğrenci, 225 öğretmen bulunmaktadır. Okullardaki toplam derslik sayısı ise 71'dir. İlçe merkezinde derslik başına düşen öğrenci sayısı 34, köylerde ise 32'dir. İlçedeki taşımalı 7 okul, 7 taşımalı merkez okuluna nakledilmektedir.

Sağlık Bakanlığı'na bağlı olarak, ilçede 1 ad. 30 yataklı devlet hastanesi, 4 sağlık ocağı, 15 sağlık evi bulunmaktadır. Sağlık ocakları'nın ikisi kiralık binalarda hizmet vermekte, sağlık evleri'nin binası ise yoktur. Sağlık personeli olarak 10 doktor, 8 sağlık memuru, 3 çevre sağlık teknisyeni, 18 hemşire, 20 ebe, 6 memur, 4 hizmetli, 2 sıtma savaş memuru görev yapmaktadır.

Ekonomi

Bozyazı ilçesinin yüzölçümü 62.500 hektar, tarım alanı 9.947 hektar, orman ve fundalık alan 37.749 hektar, tarım dışı arazi ise 14.800 hektardır.

Halkın geçimi tarıma dayalıdır. İlçenin tarıma en uygun yerleri Bozyazı ve Aksaz ovalarıdır. Doğudaki kıyı bandında Gözsüzce ve Gözce köylerinde, Tekmen ve Tekeli kasabalarında tarım alanı, deniz ile dağ arasındaki dar bir alanda toplanmıştır. Batı kıyı bandındaki ovalık alan daha geniş yer kaplar. Ovada yerfıstığı, narenciye ve turfanda sebze yetiştirilir. Son yıllarda seracılığın geliştiği ilçede muz seracılığı önem kazanmıştır. 198 dekar cam seranın 130 dekarında muz yetiştirilir.

http://tr.wikipedia.org adresinden alınmıştır.